Niepogrzebana strata – „Zagubieni wśród hiacyntów” Jhumpa Lahiri

Ani czas, ani odległość nigdy nie wypełnią pustki po stracie drugiego człowieka. Zagubieni wśród hiacyntów to pełen melancholii, a jednocześnie skrajnych emocji obraz rodziny, rozproszonej i zagubionej po śmierci jednego z bliskich.

Jhumpa Lahiri jest autorką indyjskiego pochodzenia. Urodziła się w Anglii, a od 3 roku życia mieszka w Stanach Zjednoczonych. Jej życie naznaczone jest decyzją o emigracji rodziców, która nieustannie przewija się w jej twórczości. Problemy z akulturacją, dotykającą młodych hindusów przybyłych na całkiem nieznane im kulturowo tereny Stanów Zjednoczonych, stały się również głównym tematem jej debiutanckiego tomu opowiadań Tłumacz chorób nagrodzonego w 2000 roku nagrodą Pulitzera.

Zagubieni wśród hiacyntów to kolejna powieść Lahiri wydana w 2013 roku, a dziś udostępniona także polskiemu czytelnikowi. To niezwykła saga rodzinna, której centralnym trzonem początkowo jest historia dwóch braci. Ich relacja opiera się nie tylko na związku krwi, ale również głębokiej i prawdziwej przyjaźni, która powoduje ścisłą zależność i obustronny wpływ na dorastanie. Obaj bracia zachowują jednak swoje indywidualne cechy, które sprawiają, że ich drogi w końcu się rozchodzą.

Cała fabuła powieści rozgrywa się na tle ważnych dla historii Indii wydarzeń, a mianowicie przemian politycznych wywołanych działalnością Naksalitów. Maoiści bengalscy byli ugrupowaniem ekstremistycznym, dążyli do wprowadzenia idei komunistycznych w Indiach i organizacji państwa na wzór chiński. Dopuszczali się krwawych ataków przeciwko władzy rządzącej. Jeden z braci – Udayan, od dziecka wykazujący cechy buntownicze odnalazł się w ideach Naksalitów i przyłączył się do ich działań. Rewolucja dość szybko zaczęła zbierać swoje żniwo. Po jego śmierci już nic nie było takie samo. Cała rodzina została naznaczona stratą, która powoli ją wyniszczała.

Lahiri daje nam prawdziwy pokaz swoich umiejętności pisarskich. Przedstawia nam całą gamę emocji i uczuć, które silnie wpływają na dalsze decyzje bohaterów. Każdy z nich próbuje pogodzić się ze śmiercią bliskiego na swój sposób. Podejmowane decyzje stają w głębokim konflikcie pomiędzy próbą zapomnienia a chęcią przywrócenia do życia zmarłego Udayana. Pomimo że powieść obejmuje historię trzech pokoleń autorka nigdy nie ukazuje całej rodziny. Chcąc przedstawić relację pomiędzy poszczególnymi jednostkami zawsze wybiera dwójkę. Kolejno ukazuje relację braci, małżeństwa, matki i córki, ojca i syna, synowej i teściowej. Relacja pomiędzy dwojgiem ludzi staje się swoistym laboratorium emocji, w którym autorka bada wpływ drugiego człowieka na życie i tożsamość jednostki. Jest to niesamowite tym bardziej, gdy w dobie współczesnej walki o indywidualne budowanie własnej tożsamości często zapomina się o roli drugiego. Niweluje się jego rolę do spotkania i pojedynczego doświadczenia, nie mając świadomości, jak wielki wpływ ma on w naszym życiu. 

Niepogodzenie się ze stratą jest jak niepogrzebane ciało, które wciąż nęka swoją (nie)obecnością. Subhash i Guari podejmują decyzję o wymazaniu z pamięci swojej i następnego pokolenia wspomnień o Udayanie. Niestety jego obecność zastąpiona została tajemnicą, która skrycie oddziałuje na jej członków niszcząc i tak już zachwiane i nieszczere relacje.

Nie da się wymazać czyjegoś istnienia. Ani czas, ani przestrzeń nie przyniosą zapomnienia i spokoju. Wyjazd z rodzinnego kraju, który nazbyt przypominałby o utraconej osobie, oferuje nowy początek i budowanie tożsamości oderwanej od rodzimego gruntu. Niestety osoby, które chcą rozpocząć nowe życie nie są niezapisaną kartą. Mają już swoje historie, wykreślone zdania i pozałamywane strony.  

Emigracja do Stanów Zjednoczonych Subhasha i Guari była próbą zerwania z przeszłością i tradycjami rodzinnego kraju. Przed Guari otwarły się nowe możliwości, które w tradycyjnej kulturze Indii stały przed nią zamknięte. Kultura amerykańska jest bardziej liberalna także w podejściu do roli kobiety, żony. W Stanach tradycja już nie zmusza jej do zakładania rodziny. Za to dostaje możliwość osiągnięcia sukcesów zawodowych na równi z mężczyznami. Guari nigdy nie myślała o roli matki, którą w końcu przejęła. W jej przypadku strata spowodowała chęć pozbycia się wszystkiego, co miałoby jakiś związek z utraconą osobą. Tak było w przypadku rodzinnego kraju, tradycji i tak stało się z Belą. Postanowiła poświęcić się filozofii, która pozwoliła jej zanurzyć się w inny świat nienaznaczony stratą.

Nieco inną drogą poszedł Subhash, który starał się ze wszystkich sił zastąpić nieobecnego brata. W pewnych kwestiach udało mu się, a w innych poniósł klęskę. W życiu Beli również istnieje brak wywołany nieobecnością matki. Nieobecność jest jednak czymś innym niż strata, której nie da się już cofnąć, jest świadomym wycofaniem się z życia drugiej osoby. Lahiri świetnie ukazuje, jak wielkie ma to konsekwencje dla jednostki dopiero co wkraczającej w skomplikowaną relację ze światem. Najważniejsza w rodzinie jest obecność i bliskość drugiej osoby. Opieka, którą roztacza nad nowym życiem daje mocne podstawy dla budowania własnej tożsamości oraz bezpieczeństwo, które pozwoli na stabilne i pewne życie. Nie posiadając tego jednostka narażona jest na ciągłą dezintegrację i rozproszenie.

Bohaterowie Lahiri naznaczeni są melancholią, która uniemożliwia im osiągnięcie szczęścia, choć tak mocno starają się je odszukać. Strata spowodowała zbyt dużą wyrwę w ich życiu i ani czas, ani odległość nie jest w stanie jej zasklepić. Żadne z nich nie jest całością, stali się porozrzucanymi elementami, niemającymi własnego miejsca. Spokojnie poprowadzona narracja pozwala zrekonstruować emocjonalny obraz każdego z bohaterów, który okazuje się niezwykle skomplikowany i wzruszający.

Zagubieni wśród hiacyntów to niezwykła powieść, w której relacja z drugim człowiekiem odgrywają znaczącą rolę. Każdy z bohaterów podejmuje być może nieprzemyślane, gwałtowne decyzje, pod wpływem szarpiących i irracjonalnych emocji. Kluczem do zrozumienia tych wszystkich odcieni miłości, przywiązania i nienawiści jest strata, gwałtowna i niepogrzebana.

Jhumpa Lahiri, Zagubieni wśród hiacyntów

Wydawnictwo: Albatros

Tłumaczenie: Maria Olejniczak-Skarsgard

Liczba stron: 416

Oprawa: twarda