Duda w Dudach giezła czyni

W Dudach nieśmiertelność nie dziwi, bo tam czas i realia stanęły w miejscu – nie sposób określić precyzyjnie, w jakim okresie dziejów toczy się akcja, równie dobrze mógłby to być dzień dzisiejszy i połowa dziewiętnastego wieku. Dudowie, co prawda, korzystają sporadycznie z relatywnie świeżych osiągnięć cywilizacji, jak na przykład rower, jednak oprócz tego wszystko toczy się w odwiecznym rytmie natury, wyznaczanym przez pory roku i zajęcia gospodarskie na roli. Jest to także skansen pradawnych wierzeń, średniowiecznych podań i legend, tajemniczych, mrocznych, opowiadanych szeptem w zimne jesienne wieczory.

Mieszkańcy Dudów na co dzień doświadczają niesamowitych zdarzeń, nieobce im znaki działania magii i boskie cuda. Nieznane rytuały, mroczne giezła i zakorzenione głęboko w świadomości przesądy są elementem życia mieszkańców wioski tak samo jak elementem naszego jest telewizja. Tam każde dziecko wie, których zakamarków wioski należy unikać, gdzie hulają złe siły – diabły, duchy, okrutne czarownice. Wydawałoby się, że nie jest to zbyt bezpieczne miejsce na prowadzenie żywota, jednak Dudowie czują się u siebie dokładnie tak, jak Duda w Dudach i nigdzie nie będzie im lepiej. Jeśli jednak ktoś chciałby to niezwykłe miejsce odwiedzić, srogo się rozczaruje – tak jak nie da się określić czasu akcji, tak samo ciężko domniemywać, gdzie tak naprawdę leżą Dudy. Możliwe, iż wioska wygenerowała własną czasoprzestrzeń, w której ludzie żyją niezależnie od pośpiechu i szarości współczesnego świata. 

Gwara, używana przez bohaterów, wskazywałaby na południowo-wschodnią Polskę, są to jednak oczywiście tylko dywagacje. Język u Pilota jednocześnie mnie urzekł i trochę odrzucił od lektury. Jakkolwiek jestem pełen podziwu dla biegłości, z jaką autor tę klimatyczną narrację przędzie, to bardzo mocno rzuca się w oczy anachroniczność wykorzystywanych form, a co za tym idzie, ich swoista sztuczność. Autor używa języka, który jest językiem martwym, kultywowanym może jeszcze dziś przez garstkę tradycjonalistów, wiernych ścieżkom życia przodków – sprawia to, że dla mnie, jako przedstawiciela tych nowych, gorszych czasów, użyty w Pantałyku styl wydaje się momentami groteskowy, wymuszony konwencją.

Bynajmniej nie jestem przeciwnikiem wierności tradycji i nawiązywania do dziedzictwa, zarówno kulturowego, jak i językowego, zwyczajnie uważam, że teksty pozbawione czynnika aktualności stylistycznej są dużo mniej naturalne, przez co słabiej trafiają do czytelnika. Jest to jednak skrajnie subiektywna opinia, z którą wielu się pewnie nie zgodzi, więc dalej tematu nie drążę. 

Abstrahując od konwencji, autor pisze bardzo równym, mocnym stylem, opowiadania czyta się bardzo lekko. Nie potrafię odmówić Pilotowi umiejętności tworzenia atmosfery wokół opisywanych zdarzeń, momentami wydawało mi się, że siedzę w jakiejś izbie przy piecu i w skupieniu słucham bajań lokalnego mędrca.

Pantałyk to zbudowany z dużą umiejętnością i czułością skansen tętniący duchem czasów minionych, ale jeszcze nie do końca zapomnianych i to właśnie dzięki ludziom takim jak autor tego dzieła elementy regionalnych zwyczajów i wierzeń będą uwieczniane na kartach literatury. Zbyt wiele Sowizdrzała tam nie znalazłem, szczególnie wiele grozy też nie, jednak i bez tego książka ta jest wartą polecenia lekturą dla każdego, kto chciałby na chwilę uciec od hałasu i bloków reklamowych.