Penetracja ludzkiej psychiki w „Niepamięć” David Foster Wallace (recenzja)

Zbiór opowiadań Niepamięć Davida Foster Wallace to moje pierwsze spotkanie z amerykańskim autorem. Pierwsze, ale wiem, że z pewnością nie ostatnie. Pisarstwo Wallace być może nie należy do najłatwiejszych, jednak wysiłek jaki włożycie w lekturę jego twórczości zostanie wynagrodzony.  

Na polskim rynku do tej pory pojawił się inny zbiór opowiadań tego autora Krótkie wywiady z paskudnymi ludźmi, na ich podstawie powstał film w 2009 w reżyserii Johna Krasinski. Znajdziemy także przekład książki Rzekomo fajna rzecz, której nigdy więcej nie zrobię. Obie pozycję zostały przetłumaczone przez Jolantę Kozak, której należą się słowa uznania, bowiem z pewnością do najłatwiejszych zadań to nie należało. Teraz w ręce polskiego czytelnika trafił zbiór opowiadań tego wybitnego pisarza pt. Niepamięć także w przekładzie Jolanty Kozak.

Zbiór obejmuje osiem opowiadań. Każde z nich to wręcz bezwstydne popisywanie się niezwykłymi umiejętnościami pisarskimi. Brawurowa narracja prowadzi nas przez najbardziej skryte miejsca ludzkiej psychiki. Ujawnia największe lęki, obawy, wątpliwości współczesnego człowieka uwikłanego w absurdy konsumpcyjnego świata, w którym niczego nie możemy być pewni. David Foster Wallace okazuje się niebywałym ironistą, który jednocześnie zachowuje swój chłodny dystans i powstrzymuje od oceny. W jego prozie nie znajdziemy tej wyższości intelektualisty, którą zachowują inni autorzy. Tematem jego opowiadań jest człowiek, niezależnie od tego, czy posiada tytuły, majątek. Pomimo ogromnej dozy ironii z jego opowiadań wypływa empatia i troska.

Z pewnością stylu Davida Fostera Wallaca nie pomylimy z niczyim innym. Każde z opowiadań to nieprzerwany potok myśli, historii odbiegających od głównego tematu, rzeczywistości przenikających się w jednym momencie i narracji prowadzonej na różnych osiach czasowych. Ponadto Wallace to mistrz długich zdań. Chyba po raz pierwszy mogłam przeczytać zdanie zajmujące trochę ponad jedną stronę i w tak zgrabny sposób opisujące cały dzień z życia pracownika korporacji. Dużą rolę odgrywają także przypisy, które pozwalają autorowi dodać jeszcze po jednym wątku do już i tak niezwykle skomplikowanej narracji. Czasami posługuje się pojęciami z zaawansowanej logiki, marketingu czy innych dziedzin naukowych. Tak, David Foster Wallace jest pisarzem postmodernistycznym, który wymaga od nas nieco więcej skupienia i nieco więcej cierpliwości jednak jego styl nie jest jedynie pustą formą. Pozwolił mu on na penetrację ludzkiej psychiki.

Z opowiadań zamieszczonych w tomie Niepamięć przebija się także niepokój, który cały czas towarzyszył autorowi. David Foster Wallace cierpiał na depresję i w wieku 46 lat popełnił samobójstwo. Najbardziej dramatycznym opowiadaniem odczytywanym trochę przez biografię autora jest „Stary dobry neon”. Ukazuje on człowieka, który ma nieustanne poczucie bycia oszustem, żyjącego wbrew sobie, fałszywie, niepotrafiącego kochać, wyzbytego emocji i empatii. W opowiadanie to wciągnięty jest także sam autor, który znał bohatera-oszusta. Odnajduje wspólne cechy i kwestią: „ani słowa więcej” zatrzymuje się o krok od pójścia w jego ślady.

Jednak to nie jedyne opowiadanie podszyte obawami i smutkiem. Tytułowy tekst „Niepamięć” równie dobrze możemy odczytywać jako próba ukazanie pustej przestrzeni, która nie jest snem ani jawą, nie jest rzeczywistością ani zmyśleniem. Powoduje ona nieustanne wątpliwości bohaterów, brak orientacji i nieporozumienia, przestrzeni, która zrodziła się w epoce ciągłej negacji i niepewności. Z kolei opowiadanie Mister Squishy ukazuje jednostkę pod wieczną obserwacją, której najmniejszy nawet gest jest przemyślany i zaplanowany, zamkniętej w korporacyjnej hierarchii, podporządkowanej swoim bezsensownym zadaniom. Jednostki, która samodzielnie potrafi myśleć już jedynie o najbardziej pierwotnych potrzebach z umysłem jak „wielki, płaski, biały ekran”.

Każde nowe odczytanie opowiadań Davida Fostera Wallaca przyniesie coś nowego. Osobiście jestem zachwycona tym zbiorem. Mam nadzieję, że ukaże się po polsku także najbardziej znana powieść Davida Fostera Wallace Infinite Jest, która określana jest przez krytykę jako jego opus magnum. Zachęcam Was do sięgnięcia po tę pozycję, mam nadzieję, że będziecie nią równie zachwyceni jak ja.

David Foster Wallace, Niepamięć

Wydawnictwo: W.A.B, 2017