Odsłanianie świata

Wydany nakładem Zeszytów Literackich zbiór W podróży tworzą teksty Sándora Máraiego pisane w latach 20. i 30. dla prasy węgierskiej i niemieckiej, różnorodne gatunkowo, oscylujące pomiędzy reportażem, esejem a prozatorską miniaturą. Nie jest to z pewnością przykład klasycznej literatury reportażowej. Zgłębianie, wyjaśnienie świata schodzi tutaj na dalszy plan, na rzecz opisania samego siebie przez pryzmat kultury, ludzi, doświadczeń, z jakimi styka się Márai, opisania owej innej rzeczywistości, będącej odbiciem świata w człowieku[1].

Spojrzenie Máraiego koncentruje się na tym, co pod powierzchnią rzeczywistości, na gestach, zasłyszanych słowach, twarzach wyłapanych w ulicznym tłumie. Dąży do uchwycenia okruchów życia, ukrytych pod zewnętrzną zasłoną świata. Dlatego W podróży tworzą nie tyle opisy zapoznanych miejsc, co portrety ludzi. Podróż rozumiana jest tutaj antropocentrycznie. Najistotniejszy jest w niej człowiek oraz przemiana dokonująca się w nim pod wpływem doświadczenia drogi, to jak kształtuje się jednostkowa tożsamość, wrażliwość w spotkaniu z tym, co inne, obce. Pisarstwo to może wydawać się momentami nieco naiwne, staroświeckie bądź niemodne, jednak owa niezwykła uważność, wrażliwość, wyczulenie na najmniejsze odruchy materii oraz kunszt języka i stylu wzbudzają autentyczny zachwyt.

Jednak w słowach węgierskiego pisarza, można wychwycić coś więcej. Spod opisu codzienności wyłania się pewien niepokój, dekadencki ton. Owa dziennikarska wprawka, pierwszy ważny krok na drodze pisarskiego rozwoju, to także początek odysejskiej tułaczki, która stała się udziałem Máraiego. To świadectwo czasu, niespokojnej historii, niepewnej przyszłości, przeczucie schyłku kultury europejskiej. Opisanie świata, który po upływie niespełna dwóch dekad przestał istnieć.

----------------------------

[1] Por. S. Márai, W podróży. Warszawa 2011, s. 79.

S. Márai, W podróży

Fundacja Zeszytów Literackich, 2011

Liczba stron: 204