O jedno rozerwane krocze za daleko? „Ciemno, prawie noc” Joanny Bator

"(...) listopad był szczeliną w czasie, pęknięciem między jesienią i długą zimą, gdy żyło się na krawędzi, w zawieszeniu, i czekało, aż czas zabliźni się, gdy przyjdą grudniowe mrozy". „W listopadzie, Wielbłądko, można wyjść po zapałki i nie wrócić, w listopadzie, jak dobrze się przyjrzysz, to zobaczysz, że w każdej kałuży widać schody, które prowadzą pod ziemię. Nocą odpływy w łazienkach powiększają się tak, że bez trudu mieści się w nich dorosły człowiek. A takie siuśmajtki jak ty muszą uważać nawet na szpary w podłodze i mysie dziury". „Dlaczego?". „Bo listopad to czas, gdy otwierają się przejścia"", „Opadałyśmy na dno w zielonkawej ciszy, z otwartymi oczami, by nic nie uronić z cudownej przemiany dziewczynek w wodne stworzenia, lekkie i wolne. Gdy byłyśmy już głęboko, Ewa wskazywała palcem w górę, gdzie światło prześwietlało na wskroś liście unoszące się na wodzie. Odbijałyśmy się od dna w ich kierunku, ku słońcu",„Chciałam być jak Stefania pogryziona przez krokodyla, która jednak wyszła z całej przygody piękniejsza i silniejsza”, „Gdybym powiedziała, że mnie to nie interesuje (…), po Marianie zostałaby kupka popiołu, sygnet i fajka”, „Emanował z niego smutek jak z etykiety zastępczej”…
Książka Joanny Bator utkana jest z mnóstwa takich lirycznych perełek. Niestety, miejscami, naciągana bywa do granicy bólu. Satyra rysowana ogólnie dość grubą krechą, dająca się streścić w zdaniu, że Polacy to kmioty, mohery i utopce. Gdyby ograniczało się to do kilku scen, byłoby znośnie, miejscami i zabawnie, ale te same dowcipy powtarzane są w nieskończoność - może po to, by czytelnik - kmiot, moher i utopiec utrwalił sobie na dobre i na złe. Co niniejszym czyni „najlepszą książkę roku” parodią samej siebie.
I nawet, jeżeli taki był zamysł, moim zdaniem, nie broni się to szczególnie. Nie każdy rodzi się Witkacym. Poza tym wielu współczesnych robi to dużo lepiej. Tak że, ogólnie rzecz biorąc: araukaria, cantedeskia, euforbia…

Mam wrażenie, że właśnie z przytoczoną w komentarzu interpretacją starałam się polemizować. Nie twierdzę, że jest ona nieuprawniona. Co więcej, jeśli mogłabym coś do niej dodać to proponuję rozwikłać zagadkę czy Bator pisała tę baśń dla czytelnika-mohera, czy dla współczesnego intelektualisty, który o moherze ma czytać, a nie go uosabiać? Sama nie wiem, która z opcji jest bardziej krzywdząca.

Oczywiście, dla intelektualisty... W każdym razie z zamysłu. Nie twierdzę, że powieść jest bezwartościowa, jestem pod wrażeniem językowej wyobraźni autorki. Ale w wielu miejscach, moim zdaniem, siada zupełnie. Te same dowcipy w kółko, takie same postaci, pomysł z internetowym forum - żywcem, jakby ciupanie na wierszówkę. Pewnie, można na siłę forsować tezę, że taki zamysł, bo taki świat, czy też, jak Pani twierdzi, chodzi o obrazy z dzieciństwa. Ja bym jednak była za większą selekcją materiału.

Chyba mnie troszkę przekonałaś. "selekcja" materiału to bardzo dobre określenie tego, co tej książce jest potrzebne, by nie musieć wewnętrznie oburzać się w trakcie lektury. Z drugiej strony m.in. to wewnętrzne oburzanie się jest też dla mnie efektem narracji dorosłego i narracji dziecka, które walczą że sobą nie tylko w książce, ale i w głowie czytelników... I choć to ciekawy efekt, to faktycznie może to tylko moja obserwacja i może jednak warto byłoby odsiać te książkę ze schematów. Jestem skłonna się do tego przychylić, gdyż nie ufam Bator. Zamysł napisania książki o moherach dla inteligencji niebezpiecznie do niej pasuje.

Ot co. Dowcipy z moherów ani nie trącą świeżością, ani specjalną oryginalnością, ani nie kleją za bardzo z innymi scenami książki. O ile za pierwszym, czy drugim razem się jednak zaśmiałam, gdyż, ostatecznie, nie wszystko musi być mega świeże i oryginalne, to jednak są granice i od pewnego momentu zaczęłam odczuwać zażenowanie...