Sztuka

Wiek Koloryzmu

Nieustannie poszukujący, próbujący połączyć klasycyzm z awangardą, promujący wysoką formę kultury plastycznej, a nade wszystko walczący o autonomię i czystość malarskich środków i celów – polscy koloryści napisali fascynujący rozdział w historii sztuki XX wieku. Obejmuje on okres od lat 20., gdy rodził się w Polsce kapizm do połowy lat 90., które uznaje się za symboliczny koniec epoki koloryzmu nad Wisłą. Już 12 kwietnia w Warszawie odbędzie się pierwsza w historii aukcja „Wiek koloryzmu” poświęcona wyłącznie twórczości polskich kapistów. Pod młotek trafią 83 prace, zarówno z okresu międzywojnia, jak i tworzone po 1945 roku. DESA Unicum zaprezentuje kompozycje najważniejszych twórców wieku koloryzmu: Wojciecha Weissa, Józefa Czapskiego, Zbigniewa Pronaszko, Jana Cybisa, Tymona Niesiołowskiego, Wacława Taranczewskiego, Artura Nacht-Samborskiego, Tadeusza Dominika, Piotra Potworowskiego, Aleksandra Kobzdeja czy Jana Szancenbacha. Niezwykle różnorodny przekrój twórczości kolorystów oddaje bogactwo nurtu, zabierając miłośników sztuki w świat, w którym barwa odgrywa główną rolę.

 

Prezentowany obraz „Niebieskie wnętrze” z 1958 roku jest wybitnym przykładem twórczości Piotra Potworowskiego, wyjątkowej postaci w polskiej historii sztuki. Z estymacją na poziomie 180-250 tys. zł hipnotyzująca widzów swą ciemnoniebieską barwą kompozycja jest zarazem najdroższym obiektem zbliżającej się aukcji DESA Unicum „Wiek koloryzmu”. Potworowski obdarzony był wielką wrażliwością na kolor i światło, a jego twórczość powojenna uznawana jest za jedną z najwybitniejszych w polskim dorobku artystycznym. Stosował własną metodę malarską, która bardzo szybko przyjęła się pośród jego licznych naśladowców.

 

Piotr Potworowski był uczniem Józefa Pankiewicza, uznawanego za ojca  polskiego koloryzmu. Doskonale obeznany z malarstwem francuskim, miłośnik twórczości Paula Cézanne’a i Pierre’a Bonnarda, po powrocie z Francji w 1923 Pankiewicz objął profesurę na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. To właśnie jemu suwerenna Polska zawdzięcza ponowne otwarcie drzwi na sztukę europejską i utrwalenie mitu Paryża jako centrum artystycznego świata.  W 1923 uczniowie skupieni wokół Pankiewicza zawiązali Komitet Paryski mający na celu zebranie funduszy na wyjazd i dalsze studia w stolicy Francji. Jednym z nich był Jan Cybis, którego wizytówkami stały się martwe natury, akty oraz pejzaże. W ofercie DESA Unicum znajduje się aż pięć prac słynnego kolorysty, w tym „Altana” z 1927 roku oraz wyceniany najwyżej „Odpoczynek” z 1963 roku.  Wśród założycieli Komitetu Paryskiego byli również m.in. Józef Czapski, autor prezentowanego płótna „Słone. Pejzaż z pieskiem” z 1936 roku oraz Artur Nacht-Samborski. Ten wybitny, choć przez lata niedoceniany malarz, stworzył niepowtarzalną mieszankę stylów, dzięki któremu na stałe wpisał się w karty historii sztuki powojennej. Dla wielu był uosobieniem geniusza, tytana pracy i jednocześnie – niezwykle charyzmatycznego profesora. Twórczość Nachta-Samborskiego można określić mianem sztuki autonomicznej, wymykającej się sztywnej klasyfikacji, ukształtowanej przez dwie tradycje: niemieckiego ekspresjonizmu oraz polskiego koloryzmu.  Prezentowana „Dziewczyna w czerwonej sukience” z lat 60. XX wieku jest pracą wyjątkową w jego twórczości, której stałym, powielanym i rozwijanym na nowo motywem uczynił martwą naturę.

 

Ważną postacią polskiego koloryzmu był Wojciech Weiss, autor „Maków w Wazonie”.  Kapizmem zafascynował się w trakcie pobytu na południu Francji w 1923 roku, dziesięć lat po otrzymaniu tytułu profesora zwyczajnego Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (był również trzykrotnie jej rektorem, po raz ostatni w latach 1935-1936). W jego pracowni studiowało wielu malarzy, których nazwiska zapisały się później w historii polskiej sztuki. Jednym z uczniów Weissa był Eugeniusz Eibisch, na aukcji znajdzie się jego „Półakt kobiecy we wnętrzu” z 1950 roku. Pod okiem rektora krakowskiego ASP rozwijał się również Jan Szancenbach, którego późna, pochodząca z 1998 roku praca „Azalie”, należy do najciekawszych obiektów aukcji „Wiek koloryzmu”. Profesorem krakowskiej ASP był także Zbigniew Pronaszko, autor oferowanych „Czterech aktów w pracowni” z 1935 roku. Kolorem zainteresował się w latach 30. XX wieku, ale jego twórczość zarówno malarska jak i rzeźbiarska (jest autorem m.in. pomnika Mickiewicza dla Wilna) ukształtowała się również pod wpływem awangardowej sztuki europejskiej, zwłaszcza kubizmu, oraz sztuki podhalańskiej.

 

Koloryzm, jak mało który nurt, łączył się nawet z socrealizmem. Po II wojnie światowej wielu znakomitych kolorystów objęło stanowiska na uczelniach artystycznych, wywierając znaczący wpływ na sztukę polską po 1945 roku. W okresie powojennym prężnie działały ośrodki artystyczne w Warszawie czy Krakowie, ale szybko dołączył do nich Gdańsk z tzw. szkołą sopocką oraz Poznań. Wszystkie one opierały się na wielkich indywidualnościach, jak chociażby Wacław Taranczewski. Na zbliżającej się aukcji pod młotek trafią trzy prace tego artysty, w tym wymykający się dominującym w XX wieku kanonom kobiecego piękna „Akt stojący”.

 

Po odwilży narodziła się Polsce nowa odmiana kolorystycznej abstrakcji. Popularne były zarówno „brutalizujące” kompozycje Aleksandra Kobzdeja, czego przykładem jest prezentowane przez DESA Unicum płótno „Hors cadre nr 65” z 1971 roku, jak i rozświetlone, radosne, niemal pejzażowe malarstwo Tadeusza Dominika. Kwietniowa aukcja jest doskonałą okazją do zapoznania się nie tylko z pracami tego artysty z lat 50. i 60., ale i  pejzażem z 2008 roku. Z 1963 roku pochodzi „Akt kobiecy” Tymona Niesiołowskiego. W powojennym, toruńskim okresie twórczości artysty (wcześniej był profesorem na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie) ukształtował się jego dekoracyjny styl, nawiązujący do sztuki Henri’ego Matisse'a. Praca stanowi połączenie malarskiej spontaniczności z wyważoną i przejrzystą kompozycją zapożyczoną z malarstwa dawnego. Ułożeniem kobiecej sylwetki oraz przedstawieniem jej na tle pejzażu, obraz wyraźnie nawiązuje do „Śpiącej Wenus” Giorgione, tycjanowskiej „Wenus z Urbino” oraz „Olimpii” Eduarda Maneta, cytującej kompozycje Giorgione oraz Tycjana.

 

Spadkobiercy  koloryzmu tworzą dalej i ewoluują. Za symboliczne zakończenie epoki polskiego kapizmu uznaje się jednak śmierć Czesława Rzepińskiego w 1995 roku. Trzy martwe natury oraz pejzaż autorstwa tego ucznia Weissa znajdą się ofercie aukcji DESA Unicum.

 

Kwietniowa aukcja „Wiek koloryzmu” będzie pierwszą na polskim rynku próbą spojrzenia z dystansu na niezwykle ciekawe i oryginalne zjawisko, jakim był w malarstwie polskim koloryzm. Długa, bo trwająca przez niemal cały XX wiek, historia rodzimego kapizmu jest jednocześnie historią walki artystów o autonomię i czystość malarskich środków i celów. Polski koloryzm był niewątpliwie zjawiskiem niejednorodnym, wymykającym się jednoznacznym definicjom, mającym olbrzymi wpływ na sztukę współczesną. W latach 40. i 50. XX wieku większość kapistów objęła stanowiska profesorów w akademiach sztuk pięknych, odgrywając kluczową rolę w kształtowaniu polityki kulturalnej kraju. Jedną z ich zasług było ugruntowanie wysokiej kultury plastycznej i „dobrej roboty malarskiej” w polskiej sztuce. Zbliżająca się aukcja jest znakomitą okazją do przypomnienia kolekcjonerom i miłośnikom sztuki twórczości wybitnych i często kluczowych w historii polskiej sztuki malarzy, jak Józef Czapski, Zbigniew Pronaszko, Jan Cybis, Wacław Taranczewski, Tymon Niesiołowski czy Artur Nacht-Samborski – mówi Anna Szary, koordynatorka aukcji.

 

Aukcji towarzyszyć będzie wystawa w siedzibie DESA Unicum dostępna do 12 kwietnia w godz. 11-19 (poniedziałek-piątek) i 11-16 (sobota). Wstęp na ekspozycję jest bezpłatny.

 

Zdjęcia



przysłano: 7 kwietnia 2022 (historia)


Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką prywatności.
Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookie w Twojej przeglądarce.

Zgłoś obraźliwą treść

Uzasadnij swoje zgłoszenie.

wpisz wiadomość

współpraca