Zack Davission „Yūrei. Niesamowite duchy w kulturze japońskiej” (recenzja)

W kulturze japońskiej duchy odgrywają bardzo ważną rolę. Wystarczy spojrzeć na ogromną różnorodność tych nieziemskich istot. Życie mieszkańców Japonii nawiedzają nie tylko duchy przodków, ale także duchy zmarłych w tragicznych okolicznościach osób. Każdy z nich ma swoje własne miejsce w życiu żywych i własny kult, którym się je otacza. Zack Davission skupił się na Yūrei – duchach osób zmarłych śmiercią nagłą w wyniku np. morderstwa czy też osób, których pochówek nie był dochowany zgodnie z obowiązującymi zasadami i tradycjami.

Yūrei nawiedza żywych powodując ich cierpienia i strach. Przez wiele wieków duchy te stawały się głównym motywem opowieści przekazywanych z ust do ust, przedstawień teatralnych, różnych form literackich, aż w końcu trafiły do duży ekran, występując w najbardziej klasycznych i upiornych horrorach. Zack Davission śledzi dzieje Yūrei od samego początku. Głównie skupia się na postaciach kobiecych ze słynnej trójki: Oiwa – duch nienawiści, Otsuyu – samotny duch miłości i Okiku – duch w studni. Wszystkie trzy Yūrei otaczają dość mocno sformalizowane opowieści, które przez wieki nabierały coraz to innych szczegółów, choć wciąż zachowywały ten sam trzon. Przez lata straszyły Japończyków, ale także stawały się podstawą wielu rozrywek.

Autor w swojej książce przemierza japońskie zaświaty i śledzi losy duchów powracających na ziemię. Wyszukuje opowieści o Yūrei w teatralnych przedstawieniach, w malarstwie, literaturze, filmie, a nawet dziecięcych zabawach. Ukazuje przemianę opowieści o Yūrei pod wpływem zmian kulturowych i społecznych. Wbrew pozorom opowieści o japońskich duchach nie zostały włożone między bajki. Do dziś Yūrei straszą mieszkańców wysp, którzy jednak nauczyli się żyć z nimi w zgodzie i harmonii.

Książka Davissiona opiera się na bogatym materiale. Autor przywołuje wiele przykładów obecności Yūrei w kulturze wysokiej i popularnej. Doskonałym dodatkiem są także dołączone na końcu, tłumaczenia opowieści o duchach z różnych epok. Czytelnik może samodzielnie śledzić dzieje zagubionego talerza, za którego sprawą Okiku trafia do studni czy też okropieństwa wyrządzone przez męża Oiwy.

Książkę polecam nie tylko fanom kultury japońskiej, ale także fanom wszelkiego rodzaju strasznych historii. Pozycja ta w ciekawy sposób pokazuje jak strach napędza kulturę. Choć autor skupia się głównie na Japonii, ogólnych wniosków płynących z jej lektury można doszukiwać się także w innych kulturach, choć z pewnością nie będą one aż tak widoczne, jak na przykładzie mieszkańców wysp. Yūrei. Niesamowite duchy w kulturze japońskiej jest doskonałą, kulturoznawczą podróżą po japońskich zaświatach.

Zack Davission, Yūrei. Niesamowite duchy w kulturze japońskiej

Przekład: Aleksandra Czwojdrak

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018