"Co z tą Katalonią" - recenzja nowej książki Eduarda Mendozy

Esej Eduarda Mendozy jest próbą odpowiedzi na pytanie o genezę dążenia przez Katalonię do autonomii. To również krytyczne spojrzenie na historię Hiszpanii oraz mentalność jej mieszkańców. 

Eduardo Mendoza należy do czołówki europejskich i światowych pisarzy. Mimo iż wiele czasu spędza poza rodzinną Barceloną, problemy miasta, regionu i całego kraju są mu szczególnie bliskie. Jego nowa książka liczy zaledwie 92 strony, ale daje do myślenia więcej niż niejeden znacznie bardziej obszerny utwór. 

Pisarz wychodzi w swym eseju od wyjaśnienia, dlaczego postanowił szukać odpowiedzi na postawione w tytule pytanie. Otóż czuje się zobowiązany do wyjaśnienia różnych mitów, jakie narosły wokół problemu niepodległości Katalonii. Chce także przybliżyć, zwłaszcza obcokrajowcom, historię swego rodzinnego regionu, uważanego za jeden z najpiękniejszych zakątków europejskiego Południa. 

Pierwsze znaczące i udane próby uzyskania przez Katalonię autonomii pojawiły się w XIX wieku. Do szkół i urzędów wrócił język kataloński, lecz nie na długo, gdyż kilkadziesiąt lat później, za rządów generała Franco autonomia została zniesiona. Eduardo Mendoza podkreśla, że wielu jego rodaków wciąż uważa, iż kraj trwa w cieniu nieżyjącego dyktatora. Autor nie zgadza się z tym jednak. Nazywa generała zbrodniarzem wojennym i niezbyt rozgarniętym człowiekiem. Stara się obalić związany z nim mit, gdyż ubolewa nad tym, że wciąż nie brak Hiszpanów patrzących na Franco jak na narodowego bohatera. 

W przystępny i ciekawy sposób Mendoza opisuje historię Katalonii, skupiając się przede wszystkim na ostatnich dwustu latach. Analizuje również plusy i minusy bycia autonomiczną wspólnotą, sporo miejsca poświęcając narodowym stereotypom, które przypisują Katalończykom pracowitość, odwagę, zdecydowanie oraz wykluczające się cechy, jakimi są rozsądek i porywczość. 

Książkę Mendozy czyta się z zaciekawieniem. To lektura pouczająca, dająca wiele do myślenia na temat problemu korzeni, przynależności narodowej i potrzeby niepodległości. 
Autor dzieli się z czytelnikiem swoimi poglądami, ale w żaden sposób ich nie narzuca, stara się raczej skłonić do refleksji i spojrzenia na Katalonię nie tylko jako na region atrakcyjny turystycznie, ale także mający skomplikowaną historię. 

BEATA IGIELSKA 

Książka "Co z tą Katalonią" Eduarda Mendozy (w przekładzie Karoliny Jaszeckiej) ukazała się 19 września 2018 roku nakładem wydawnictwa Sonia Draga