Oryginalna proza - recenzja książki "Życie. Sposób użycia" Mariana Pilota

Życie. Sposób użycia to zbiór czterech wznowionych opowiadań Mariana Pilota, pisarza o nieokiełznanej wyobraźni, który lubuje się rozpasanym stylu i nastrojowych opisach. Czy warto przeczytać? Na pewno tak, jeśli ceni się prozę niebanalną, oryginalną i zapadającą w pamięć! 

Na całość składają się cztery utwory: Końskie jatki, W butach, Bitnik Gorgolewski oraz Tam gdzie much nie ma albo Brzydactwa. Każdy z utworów odznacza się niepowtarzalnym klimatem, jedynym w swoim rodzaju poczuciem humoru i wyrazistymi kreacjami bohaterów. Łączą je związki z teraźniejszością i przeszłością, oraz – w przypadku trzech ostatnich utworów – nawiązania do nurtu chłopskiego w literaturze, chociaż tu przetworzonego w sposób zbliżony do realizmu magicznego. 

Zanim przeczytałam tę książkę, byłam przekonana, że najbardziej wyrazisty, plastyczny i oryginalny opis świniobicia znajduje się w prozie Bohumila Hrabala. Teraz sądzę, że o palmę pierwszeństwa może ubiegać się także Bitnik Gorgolewski, opowiadanie, w którym rzeczywistość przeplata się ze światem na poły baśniowym, nie wiadomo, czy stworzonym przez pijackie wizje bohatera, czy będącym wykreowaną literacką konwencją. 

W każdym z utworów występują nieszablonowe postacie, nieprzewidywalne, barwne, zdolne do wszystkiego. Kierują nimi emocje, odruchy i - rzadziej - zaplanowane działania. Bohaterowie potrafią kochać aż do bólu, nienawidzić, planować zemstę i poddawać się urokowi chwili, umieją też żyć we własnym świecie. Ich wizerunki uwypukla wszechobecna groteska, której często towarzyszy wisielczy humor. Początkowo taka maniera może zaskakiwać, jednak z każdą kolejną stroną czytelnik coraz bardziej wnika w stworzony przez Mariana Pilota świat, który niezmiennie zadziwia i intryguje. W przypadku wszystkich opowiadań przysłowiową wisienką na torcie okazuje się zakończenie – zaskakujące i dające do myślenia. 

Z atmosferą utworów doskonale współgra styl i jego rytm – gdy akcja przyspiesza, zdania stają się krótkie, dobitne, nieraz to równoważniki. Gdy robi się ospale, leniwie, ślamazarnie, zdania zdają się rozrastać niczym kalafiory. 
I te dialogi! Prawdziwy majstersztyk! 

Nie ma w prozie Mariana Pilota miejsca na banał i schematyzm. Całość porywa, uwodzi, oczarowuje, nawet wówczas, gdy przedmiotem opisów stają się miejsca, postacie i rzeczy brzydkie. Bo autor to także współczesny piewca turpizmu. 

Można by jeszcze pisać i pisać o tych niezwykłych opowiadaniach. Lepiej je jednak po prostu przeczytać, odnajdując w każdym w utworów coś dla siebie (ja wciąż jeszcze wracam do opisów suszących się czerwonych pierzyn i uwierających butów). 

Polecam z czystym sumieniem, zwłaszcza tym, którzy cenią prozę nietuzinkową, wymykającą się wszelkim klasyfikacjom i schematom. 

BEATA IGIELSKA 

Książka Marian Pilota "Życie. Sposób użycia" ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego 12 września 2018 r.